Asit K. Biswas and Cecilia Tortajada

WATER SCIENCE POLICY | March 13, 2023

နောက်ခံ ၁၉၇၀ ပြည့်လွန်နှစ်များအတွင်း ကုလသမဂ္ဂ (ယူအန်) သည် ပြဿနာများ၏ ပမာဏနှင့် အတိုင်းအတာများကို ကမ္ဘာချီသိရှိမှုတိုးမြှင့်ရန်နှင့် ၎င်းတို့ကိုဖြေရှင်းရန် နည်းဗျူဟာများကို ရေးဆွဲရန် ကမ္ဘာ့ညီလာခံများ ဆက်တိုက်ကျင်းပခဲ့သည်။ ဤညီလာခံများ၏ အကြောင်းအရာများသည် ရှုပ်ထွေးပြီး မည်သည့်နိုင်ငံကမျှ ယင်းတို့ကို တစ်ဦးချင်းစီ ဖြေရှင်းနိုင်မည်မဟုတ်ချေ။

ဤ အဓိက ညီလာခံ အသစ် ၏ ပထမဆုံး အမျိုးအစား ၏ အာရုံစိုက် မှု သည် ၁၉၇၂ ခုနှစ် တွင် စတော့ဟုမ်း ရှိ လူ့ ပတ်ဝန်းကျင် အပေါ် ဖြစ် ခဲ့ သည် ။ အလားတူ အဆင့်မြင့် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အစည်းအဝေးများ (ဘူခါရက်စ်၊ ၁၉) အစားအစာ (ရောမများ၊ ၁၉၇၄)၊ အမျိုးသမီးများ (မက္ကဆီကိုမြို့တော် ၁၉၇၅)၊ လူနေရပ်ကွက်များ (ဗန်ကူးဗား ၁၉၇၆)၊ ၁၉၇၇) သဲကန္တာရ (နိုင်ရိုဘီ၊ ၁၉၇၇) သဲကန္တာရ (နိုင်ရိုဘီ၊ ၁၉၇၇) သဲကန္တာရ (နိုင်ရိုဘီ၊ ၁၉၇၇)၊ သိပ္ပံနှင့် နည်းပညာ (Vienna, 1979)၊ New and Renewable စွမ်းအင်ရင်းမြစ်များ (နိုင်ရိုဘီ၊ ၁၉၈၁) ။ ဤအယ်ဒီတာပါမောက္ခ ဘစ်ဝပ်စ်သည် အဓိကအားဖြင့် အမှုဆောင်ဒါရိုက်တာကြီး အကြီးတန်းသိပ္ပံ အကြံပေးပုဂ္ဂိုလ်အဖြစ် ဤညီလာခံအားလုံးကို တက်ရောက်ခဲ့သည်။

ထို ညီလာခံများ အားလုံးနီးပါးကို စတင်ခဲ့ပြီးနောက် အစိုးရ တစ်ခု သို့မဟုတ် အစိုးရများက တက်ကြွစွာ မြှင့်တင်ပေးခဲ့ပြီးနောက် နောက်ဆုံး တွင် ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေ ညီလာခံ အတွက် ၊ လူ့ ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ ညီလာခံကို ထောက်ခံခဲ့ပြီး မြှင့်တင်ပေးခဲ့သည်၊ ၎င်း ကို နောက်ပိုင်း တွင် ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေ ညီလာခံ က အတည်ပြုခဲ့သည်။

ဤသဘောမျိုးဖြင့် ရေညီလာခံသည် မှန်ကန်မှု မရှိပါ ။ဤညီလာခံ၏ စိတ်ကူးကို မည်သည့် အစိုးရကမှ စတင်ခဲ့ခြင်း မဟုတ်ဘဲ နိုင်ငံများ က ၎င်းကို မှတ်သားဖွယ် ကောင်းသော ဆီနီသုံးဦးက စတင်ခဲ့ပြီးနောက် အဆိုပြုရန် နိုင်ငံများက စတင်ခဲ့သည်။ စိတ်ကူးကို မျိုချခဲ့သော အလုပ် သမားများသည် ၎င်းကို ရရှိနိုင်ရန် စီစဉ်ထားခဲ့ပြီး နောက်ဆုံးတွင် ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေ ညီလာခံက အတည်ပြုခဲ့သည်။ ယခု ချို့ယွင်းနေ သော ကုလသမဂ္ဂ အဖွဲ့ တစ်ခု၏ အကြီးတန်း၊ စွမ်းအင်နှင့် သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး စင်တာ၊ အရာရှိများမှာ ဗလာဒီမာဘွန်၊ အန်ဇိုဖန်နိုနှင့် အယ်လ်ဂါပါစလဂျပန် တို့ ဖြစ်ကြသည်။

ရေညီလာခံကို ၁၉၇၁ ခုနှစ်တွင် သဘာဝ အရင်းအမြစ်များဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂကော်မတီက တရားဝင် အဆိုပြုခဲ့သည်။ ၁၉၇၅ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလတွင် ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေညီလာခံက ၁၉၇၅ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလတွင် ဆုံးဖြတ်ချက် ၃၅၁၃ (XXX) အောက်တွင် သဘောတူခဲ့သည်။

အဆိုပါ ညီလာခံ၏ အဓိက ရည်ရွယ်ချက်မှာ ၂၀ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အတိုင်းအတာများ၏ ရေအကျပ်အတည်း တစ်ခုကို ရှောင်ရှားရန် ကမ္ဘာကို ကူညီပေးမည့်၊ နိုင်ငံတွင်း၊ ဒေသတွင်းနှင့် နိုင်ငံတကာတွင် ကြိုတင်ပြင်ဆင်မှု အဆင့်တစ်ခု ကိုမြှင့်တင်ရန် ဖြစ် သည်။ ယင်း၏ရည်မှန်းချက်မှာ ရည်မှန်းချက်ကြီးသည်မှာ သေချာသည်– ကမ္ဘာကြီးတွင် ရေအလုံအလောက်ရရှိရန်၊ အရည်အသွေးကောင်းသော ကမ္ဘာ့လူဦးရေ၏ လိုအပ်ချက်များကို ဖြည့်ဆည်းပေးရန်၊ ဆယ်စုနှစ်နှစ်နှစ်အနည်းငယ်အတွင်း လူအားလုံးအတွက် စီးပွားရေးနှင့် လူမှုရေးအခြေအနေများ တိုးတက်ကောင်းမွန်လာရန်လည်း သေချာစေရန်ဖြစ်သည်။

ကုလသမဂ္ဂ စီးပွားရေး နှင့် လူမှုရေးကောင်စီက ညီလာခံကို ပြီးမြောက်ရန် အလွန်သတ်သတ်မှတ်မှတ် တာဝန်အချို့ပေးခဲ့သည်။ ယင်းတို့ပါဝင်သည်-

● ရေအရင်းအမြစ် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုနဲ့ ရေအသုံးပြုမှုအပေါ် အတွေ့အကြုံတွေကို ဖလှယ်ပါ။

● နည်းပညာအသစ်တွေကို ပြန်သုံးသပ်ပါ။

● ရေကဏ္ဍမှာ ပိုပြီးပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ဖို့ လှုံ့ဆော်ပေးပါ။

● ရေသိုလှောင်မှု အဆက်မပြတ်ရှိနေချိန်မှာ ရေလိုအပ်ချက်တွေ တိုးများလာခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာတဲ့ ပြဿနာတွေကို ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ဆွေးနွေးပါ။

● စီးပွားရေးနဲ့ စီမံခန့်ခွဲမှုအပြင် ရေအရင်းအမြစ် စီမံကိန်းနဲ့ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုရဲ့ နည်းပညာကဏ္ဍတွေကိုပါ စဉ်းစားကြည့်ပါ။

ရေညီလာခံကို အာဂျင်တီးနားနိုင်ငံ မာဒယ်ပလေတာမြို့တွင် ကျင်းပခဲ့သည်။ ၁၄-၂၅ မတ်လ ၁၉၇၇ ခုနှစ် မတ်လ ၁၄ ရက်နေ့တွင် ကျင်းပခဲ့သည်။ အစိုးရ ၁၁၆ခု တက်ရောက်ခဲ့လေသည်။ အမျိုးသား ကိုယ်စားလှယ်အများစုသည် ရေအတွက် တာဝန်ရှိသော ဓမ္မအမှုဆောင်များက ဦးဆောင်ခဲ့ကြသည်။

အခွင့်အလမ်းမသာသောအစ

ရေနှင့်ပတ်သက်၍ ဤမျှကြီးမားပြီး ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ကမ္ဘာချီဆွေးနွေးဆင်ခြင်မှုမှာ ကြာမြင့်ခဲ့ပြီဖြစ်သော်လည်း ညီလာခံစီစဉ်ရန် ဦးဆုံးအစီအစဉ်များက လိုချင်စရာများစွာ ကျန်ရစ်ခဲ့သည်။ ပုံမှန်အားဖြင့် ၁၉၇၂ ခုနှစ်နှင့် ၁၉၈၁ ခုနှစ်အကြားတွင် ကုလသမဂ္ဂကျင်းပခဲ့သော ကမ္ဘာ့ညီလာခံအားလုံးတွင် ကုလသမဂ္ဂစနစ်ပြင်ပမှ အထူးအတွင်းရေးမှူးများ ရှိခဲ့ပြီး နိုင်ငံရေး အဆင့်မြင့် တွင်ဖြစ်သည်။ ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေ အတွင်းရေးမှူးက ထိုကဲ့သို့ ညီလာခံများကို လက်ထောက် အတွင်းရေးမှူးချုပ် ၏ အဆင့်တွင် စီစဉ်ရန် ခန့်အပ်ခဲ့သည်။ ရေညီလာခံကို အတည်ပြုခဲ့သောအခါ ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေ အတွင်းရေးမှူးချုပ် ကတ် ဝေါလ်ဒိုင်း ဖြစ်ခဲ့သည်။ ဝမ်းနည်းစရာမှာ သူသည် ရေကို စိတ်မဝင်စားခဲ့ချေ။

ရေညီလာခံ၏ ခွင့်ပြုချက်ရပြီးမကြာမီတွင် ဝေါလ်ဒိုင်းမ်သည် နိုင်ငံရေးအကျပ်အတည်းကို ရင်ဆိုင်ခဲ့ရသည်။ သူ ၏ လက်ထောက် အတွင်းရေးမှူးများထဲမှ တစ်ဦးသည်၊ ဝန်ထမ်းဌာနအတွက် တာဝန်ရှိသော၊ အဓိက လူ့ကျင့်ဝတ်ဆိုင်ရာ ပြဿနာများနှင့် ရင်ဆိုင်ခဲ့ရသည်။ ဝေါလ်ဒိုင်းမ်သည် သူ့ကို အလုပ်ဖြုတ်ရန် မဟုတ်ဘဲ ရေထဲတွင် နောက်ခံမရှိသော်လည်း၊ ရေညီလာခံ၏ အထွေထွေ အတွင်းရေးမှူး ဖြစ် လာရန် သူ့ကို ဘေးဘက်သို့ ရွှေ့ပြောင်းရန် ၎င်းသည် နိုင်ငံရေးအရ အသုံးဝင်ကြောင်း တွေ့ရှိခဲ့သည်။

ကုလသမဂ္ဂကမ္ဘာ့ညီလာခံအားလုံးမှာ အပ်နှံထားတဲ့ ဘတ်ဂျက်တွေ ရှိခဲ့တယ်။ ၁၉၇၆ ခုနှစ်အစောပိုင်းတွင် ဝေါလ်ဒိုင်းမ်ကိုယ်တိုင်အပါအဝင် လူတိုင်းအတွက် ရေညီလာခံသည် ခေါင်းဆောင်မှုနည်းပါးခြင်းနှင့် တိုးတက်မှုမရှိသောကြောင့် အဓိကကျၡုံးမှုတစ်ခုအဖြစ် ပုံသွင်းပေးနေကြောင်း ၁၉၇၆ ခုနှစ်အစောပိုင်းကတည်းက လူတိုင်းအတွက် အတော်အတန် ရှင်းရှင်းလင်းလင်း ဖြစ်ခဲ့သည်။ ဝေါလ်ဒိုင်းမ် သည် နောက်ဆုံး တွင် ကျည်ဆန်ကို ကိုက်ခဲ့ပြီး ညီလာခံအတွက် အထွေထွေ အတွင်းရေးမှူး အသစ်တစ်ဦးကို ရွေးချယ်ခဲ့ရသည်။

ကံကောင်းတာက ဒုတိယအကြိမ် ဝေါလ်ဒိုင်းမ်က ဆူဒန်မှာရှိတဲ့ ဆည်မြောင်းနဲ့ ရေအားဖွံ့ဖြိုးရေး ဝန်ကြီးဖြစ်ခဲ့တဲ့ ယဟီယာ အက်ဒယ် မက်ဂျက်က ထူးခြားတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ယောက်ကို ရွေးချယ်လိုက်ပါတယ်။ သူသည် ၁၉၇၆ ခုနှစ် မေလ နှောင်းပိုင်းတွင်၊ အဓိက ကမ္ဘာလုံး ဆိုင်ရာ အစည်းအဝေးကို မြင့်မားသော ဆုံးဖြတ်ချက် ချမှတ်ခြင်း အဆင့်တစ်ခုတွင် ကျင်းပမည့် ကိုးလကျော်တွင် ခန့်အပ်ခံခဲ့ရသည်။

မာဂျက်က လွှဲပြောင်းယူပြီးနောက်၊ ယခင်အထွေထွေ အတွင်းရေးမှူးက ညီလာခံ၏ ဘတ်ဂျက် အများစုကို ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းလုံး ခရီးသွား ခြင်းနှင့် ရေနှင့် ပတ်သက်၍ အမှန်တကယ် အသိပညာများစွာ မရှိသော လူများကို စာချုပ်များ ပေးခဲ့သည်ကို သူသဘောပေါက်ခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် ငွေရေးကြေးရေးနှင့် နည်းပညာအရပါ စည်းဝေးကြီးသည် အခက်အခဲကြုံခဲ့ရပြီး အဖွဲ့အစည်းအတွက် အချိန်သိပ် မကျန်တော့ချေ။

ထိုဇွန်လတွင် မာဂျက်သည် နိုင်ရိုဘီမြို့ရှိ ကုလသမဂ္ဂ ပတ်ဝန်းကျင်အစီအစဉ် (UEP) ၏ ခေါင်းဆောင်ဖြစ်ခဲ့သူ ဒေါက်တာ မိုစတာဖာ ကာမယ်လ်တိုလ်ဘာသို့ လည်ပတ်ခဲ့သည်။ ဤအယ်ဒီတာ၏ တွဲဖက်စာရေးဆရာများထဲမှ တစ်ဦးဖြစ်သော၊ ဒေါက်တာဘစ်ဝပ်စ်သည်၊ ထိုအချိန်က ဒေါက်တာ တိုလ်ဘာ၏ အကြီးတန်းသိပ္ပံအကြံပေး ဒေါက်တာတိုလ်ဘာ ဖြစ်ခဲ့သည်၊ သူနှင့်မာဂျက်တို့ကို တိုးချဲ့နေ့လည်စာ တစ်ခုသို့ ဖိတ်ခေါ် ခဲ့သည်။ ဤနေ့လည်စာအတွင်း၊ မဂျက်သည် ဘတ်ဂျက်နှင့် နည်းပညာဆိုင်ရာ ကျွမ်းကျင်မှု နှစ်ခုစလုံးနှင့် ရေညီလာခံ အဖွဲ့အစည်းအတွက် ကြိုတင်ပြင်ဆင်မှုမရှိခြင်းတို့နှင့် စပ်လျဉ်း၍ သူ၏အခြေအနေကို ရှင်းပြခဲ့သည်။ တိုလ်ဘာက မက်ဂျက်ကို သိသာထင်ရှားသော ယူအီးပီရန်ပုံငွေ ထောက်ပံ့မှုကို ကမ်းလှမ်းခဲ့ပြီး မက်ဂျက်ကို သူ၏ အကြီးတန်း သိပ္ပံအကြံပေးအဖြစ် အကြံပေး ရန်နှင့် လှုပ်ရှားမှု အစီအစဉ် ရေးဆွဲခြင်း ( ဘစ်ဝပ်စ် ၊ ၂၀၂၁ ) အပါအဝင်၊ ညီလာခံ၏ နည်းပညာ ဆိုင်ရာ ပြင်ဆင်မှုတွင် သူ့ကို ကူညီ ရန် တောင်းဆိုခဲ့သည်။

Mar del Plata ညီလာခံ

‘ပထမဆုံးအကြိမ်အနေဖြင့်၊ လူသားများ ရင်ဆိုင်နေရသော ရေဖွံ့ဖြိုးမှုပြဿနာများ၏ အကွာအဝေးနှင့် ရှုပ်ထွေးမှုကို စနစ်တကျနှင့် ကျယ်ပြန့်သော နည်းလမ်းတစ်ခုဖြင့် ကမ္ဘာ့ဖိုရမ်တစ်ခုက သူတို့၏ စုစုပေါင်းအနေအထားတွင် လုပ်ဆောင်လိမ့်မည်’ ဟု မာဂျက် ( ၁၉၇၈ ) က မှတ်ချက်ချခဲ့သည်။ သူသည် သူ၏မိန့်ခွန်းကို ဖော်ပြချက်ဖြင့် သိသိသာသာ အဆုံးသတ်ခဲ့သည်။

ဤလူမျိုးဆက်ကို စံနှုန်းအတိုင်း တိုးတက်ကောင်းမွန်လာရန် စီစဉ်ရန် ရွှေရောင်အခွင့်အရေးတစ်ခုသည် ဤလူမျိုးဆက်ထံ မိမိကိုယ်ကို တင်ပြခဲ့သော်လည်း အချိန်တန်သော် နားမလည်ခဲ့ကြောင်း သမိုင်းက မဖော်ပြပါနှင့်။ နောက်ဆုံးဆန်းစစ်လေ့လာမှုတွင် ဤညီလာခံ၏ အောင်မြင်မှုကို ကျွန်ုပ်တို့အားဖြင့်မဟုတ်ဘဲ သမိုင်းတစ်လျှောက် မျိုးဆက်များနှင့် လာမည့်နှစ်ပတ်အတွင်း ကျွန်ုပ်တို့၏ ဆွေးနွေးဆင်ခြင်မှုများက လာမည့်ဆယ်စုနှစ်နှစ်နှစ်အတွင်း အဖြစ်အပျက်များကို ဩဇာလွှမ်းမိုးမည့် အတိုင်းအတာဖြင့် တိုင်းတာမည်ဖြစ်သည်။ (Mageed, 1978, p. 7)

Mar del Plataရဲ့ အကျိုးသက်ရောက်မှုများ

အပြန်အလှန် ရှုထောင့်တစ်ခုကို အစည်းအဝေး ကျင်းပခဲ့သောအခါ ၎င်း၏ စိတ်အားထက်သန်သော ထောက်ခံသူ အများစု မျှော်လင့်ခဲ့ သည်ထက် ၎င်းသည် သိသိသာသာ ပိုမိုအောင်မြင်မှု တစ်ခုဖြစ်ခဲ့သည်ဟု ကမ္ဘာတစ်ဝန်းလုံးတွင် မာဒယ် ပလေတာ ညီလာခံ ( ဘစ်ဆွာစ် နှင့် တိုတာဂျဒါ ၊ ၂၀၀၉ ) ၏ အကျိုးသက်ရောက်မှုများ၏ ကျယ်ပြန့်ပြီး ရည်ရွယ်ချက်ရှိသော ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အကဲဖြတ်မှုက ၎င်း သည် သိသိသာသာ ပို၍ အောင်မြင်မှုတစ်ခု ဖြစ်ခဲ့သည်ဟု ညွှန်ပြသည်။

ဦးဆုံးအနေနဲ့ အံ့ဩစရာကောင်းပုံရပေမဲ့ အဲဒီအချိန်ရဲ့ နိုင်ငံတကာနိုင်ငံရေး စီမံကိန်းမှာ မာဒဲလ်ပလေတာက ရေကို အခိုင်အမာတင်သွင်းခဲ့ပါတယ် (ဘီစဝါစ်၊ ၂၀၁၉)။ တောင်းပန်သူများစွာက ထိုသို့မဟုတ်ဟု တောင်းပန်ခဲ့ကြသော်လည်း ယင်းသည် နောက်ဆက်တွဲ ရေအစည်းအဝေးကို မစီမံခန့်ခွဲခဲ့သည့် အခြား ရေအစည်းအဝေးမဟုတ်ပါ။

ဤညီလာခံ၏ အရေးပါသောထုတ်ပြန်ချက်တစ်ခုမှာ ၎င်းသည် ရေ၏ကဏ္ဍအသီးသီးအပြင် နိုင်ငံနှင့်ဒေသအထူးဆန်းစစ်လေ့လာမှုများနှင့် ပတ်သက်၍ အသိပညာအသစ်ကြွယ်ဝမှုကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံများစွာသည် ရေရရှိနိုင်မှုနှင့် အသုံးပြုမှုနှင့် စီမံခန့်ခွဲ ရေး အလေ့အကျင့်များ၏ ကျယ်ပြန့်သော အကဲဖြတ်မှုများနှင့် အသေးစိတ် အမျိုးသားအစီရင်ခံစာများကို ပထမဆုံးအကြိမ် ထုတ်ပြန် ခဲ့သည်။ နိုင်ငံများကို သူတို့၏ ရေပြဿနာများနှင့် ဖြစ်နိုင်ချေရှိသော ဖြေရှင်းချက်များအပေါ် ညီလာခံအတွက် စာရွက်စာတမ်းများ ပြင်ဆင်ရန် အားပေးခဲ့သည်။ ဒီစာရွက်စာတမ်းကြီးတွေကို နောက်ပိုင်းမှာ နိုင်ငံတကာမှာ ထုတ်ဝေခဲ့တယ် (ဘီစဝါစ်၊ ၁၉၇၈)။ ၎င်းသည် ညီလာခံများ ပြီးဆုံးပြီးနောက် မကြာမီ ထုတ်လုပ်ခဲ့သော အသိပညာအများစုနှင့် စာရွက်စာတမ်းများ ထုတ်လုပ်ခဲ့သော အခြား ကုလသမဂ္ဂ ကမ္ဘာ့ညီလာခံများအားလုံးနှင့် သိသိသာသာကွဲပြားခြားနားသည်။

ညီလာခံက အားပေးအားမြှောက်ပြုထားတဲ့ ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံများစွာဟာ သူတို့ရဲ့ မျက်နှာပြင်နဲ့ မြေအောက်ရေတွေရရှိနိုင်စွမ်းနဲ့ ဖြန့်ဝေနိုင်မှုတွေကို စောင့်ကြည့်ပြီး အကဲဖြတ်ဖို့ လှုပ်ရှားမှုနဲ့ သင့်တော်တဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်တွေမှာ ထည့်သွင်းထားပါတယ်။ ထိုနိုင်ငံအများစု သည် ညီလာခံ ပြီးနောက် ထိုလှုပ်ရှားမှုများကို ဆက်လက်လုပ်ဆောင်ခဲ့ရုံမက ၎င်းတို့ကို တဖြည်းဖြည်း ခိုင်ခံ့စေခဲ့သည်။

အကျိုးသက်ရောက်မှု နောက်တစ်ခုမှာ ၁၉၈၁-၉၀ ကာလကို နိုင်ငံတကာ သောက်ရေထောက်ပံ့မှုနှင့် ကျန်းမာရေး ထောက်ပံ့မှု ဆယ်စုနှစ် (အိုင်ဒီဒဗလျူအက်စ်ဒီ)ဖြစ်ကြောင်း ကြေညာခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ယင်း၏ရည်ရွယ်ချက်များမှာ သန်းရာနှင့်ချီသောလူတို့သည် သန့်ရှင်းသောရေနှင့် ကျန်းမာရေး မရရှိကြကြောင်းနှင့် ဤအခြေအနေကို သိသိသာသာတိုးတက်စေရန် နိုင်ငံရေးဆန္ဒနှင့် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများ လိုအပ်ကြောင်း ကမ္ဘာကို အားသွန်ခွန်စိုက် သတိပေးဖို့ဖြစ်သည်။ IDWSSD သည် ဤကိစ္စများနှင့်ပတ်သက်၍ ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံတစ်ဝန်းရှိ သန်းပေါင်းရာနှင့်ချီသောလူတို့၏ ဘဝအရည်အသွေးကို သိသိသာသာ ပြောင်းလဲစေခဲ့ပြီ။ ယင်းသည် ညီလာခံ၏ တိုက်ရိုက်အကျိုး သက်ရောက်မှုတစ်ခုဖြစ်ခဲ့သည်။

Post-Mar del Plata ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုများ

ရေညီလာခံကတည်းက ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အခြေအနေများသည် ထူးခြားစွာ ပြောင်းလဲခဲ့သည်။ ၁၉၇၇ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘာချီလူဦးရေမှာ ၄.၂ ဘီလီယံဖြစ်သည်။ အခုတော့ ၈ ဘီလီယံပါ။ ၁၉၇၇ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ လူဦးရေတိုးပွားမှုနှုန်းသည် ၁.၈ ရာခိုင်နှုန်း ဖြစ်ခဲ့သည်။ ၂၀၂၀ခုနှစ်ရောက်တော့ ဒီနှုန်းက ၁.၀၅%ထိ ကျဆင်းသွားပြီး အနာဂတ်မှာတောင် ထပ်ပြီးကျဆင်းသွားနိုင်ဖွယ်ရှိပါတယ်။ ၁၉၇၇ ခုနှစ်တွင် မြို့ပြဒေသများတွင် နေထိုင်ကြသူ ၃၈% ရှိသည်။ ၂၀၂၀ ခုနှစ်ရောက်တော့ ဒီကိန်းဂဏန်းက ၅၇% ဖြစ်ခဲ့ပြီး လာမယ့်ဆယ်စုနှစ်တွေမှာ အထူးသဖြင့် ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံအများစုမှာ ပိုပြီးတောင် တိုးများလာနိုင်ဖွယ်ရှိပါတယ်။ ၁၉၇၇ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ စုစုပေါင်း ပြည်တွင်းထုတ်ကုန် (GDP) သည် အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၇.၃၅ ထရီလီယံ ဖြစ်သည်။ ၂၀၂၁ ခုနှစ်ရောက်တော့ အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၉၆.၁ ထရီလီယံအထိ မြင့်တက်လာခဲ့ပါတယ်။ လူတစ်ဦးလျှင် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ဂျီဒီပီသည် ၁၉၇၇ ခုနှစ်တွင် အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၁၇၄၇ မှ ၂၀၂၁ ခုနှစ်တွင် ဒေါ်လာ ၁၂,၆၆၃ သို့ အလားတူ တိုးမြှင့်ခဲ့သည်။

အလားတူပင် ၁၉၇၇ ခုနှစ်နှင့် ၂၀၂၂ ခုနှစ်အတွင်း လူမှုရေးညွှန်ပြချက်များစွာ သိသိသာသာ ပြောင်းလဲသွားခဲ့ပြီ။ ဥပမာ ၁၉၇၇ ခုနှစ်ကတည်းက ဆင်းရဲနွမ်းပါးနေတဲ့ ကမ္ဘာ့လူအရေအတွက် သိသိသာသာ လျော့နည်းလာတယ်။ ၁၉၈၁ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘာချီလူဦးရေ၏ ၄၃.၆% သည်ဆင်းရဲနွမ်းပါးမှုတွင် နေထိုင်နေကြသည်။ ၂၀၁၉ ခုနှစ်ရောက်တော့ ၈.၄%ထိ ကျဆင်းသွားတယ်။ တရုတ်ပြည်ဟာ ဆင်းရဲမွဲတေမှုကို လုံးဝဖယ်ရှားပစ်လိုက်ပြီ။ ထို့ပြင် ၁၉၇၇ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အရွယ်ရောက်သူ (အသက် ၁၅ နှစ်နှင့် အထက်) စာတတ်မြောက်မှုနှုန်းမှာ ၆၇% ဖြစ်ခဲ့သည်။ ၂၀၂၀ တိုင်အောင် ၈၇ ရာခိုင်နှုန်းအထိ တိုးများလာခဲ့ပါတယ်။ နို့စို့ကလေးသေဆုံးမှုနှုန်း (အသက်ရှင်သောမွေးဖွားမှု ၁၀၀၀ လျှင် သေဆုံးမှု) သည် ၁၉၇၇ ခုနှစ်တွင် ၈၆.၇% မှ ၂၀၂၁ ခုနှစ်တွင် ၂၇.၃% ထိ ကျဆင်းခဲ့သည်။

ထို့ပြင် သိပ္ပံပညာနှင့် နည်းပညာတိုးတက်မှုအပါအဝင် လူ့အသိပညာသည် လွန်ခဲ့သော ၄၅ နှစ်အတွင်း ထူးခြားစွာ တိုးတက်လာခဲ့ပြီ။ ယင်းတို့တွင် ရေစီမံခန့်ခွဲမှု အလေ့အထများနှင့် လုပ်ငန်းစဉ်များတွင် တိုးတက်မှုများအပြင် ရေနှင့်ဆက်နွှယ်သော နည်းပညာ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုများပါဝင်သည်။ ထို့ကြောင့် အကျိုးသက်ရောက်မှုများအရ မာလ်ဒယ်ပလေတာသည် ထူးခြားသော ကမ္ဘာချီညီလာခံတစ်ခုဖြစ်သော်လည်း ရေလောကနှင့် ကမ္ဘာချီအခြေအနေများ သိသိသာသာ ပြောင်းလဲသွားခဲ့သည်။ ယင်းက လာမည့်ဆယ်စုနှစ်များတွင် ရေလုံခြုံရေးကို သေချာစေရန် ကမ္ဘာ့နှင့် နိုင်ငံတစ်ခုချင်းစီသည်လည်း အနာဂတ်ကို ဦးစားပေးသည့် အစီအစဉ်သစ်များ ပြုလုပ်ဖို့လိုသည်ဟု ဆိုလိုသည်။ ထို့ပြင် ၁၉၇၇ ခုနှစ်တွင် ရာသီဥတုအပြောင်းအလဲသည် ပြဿနာမဟုတ်ပါ။ ယခု ယင်းသည် နိုင်ငံနှင့် ကမ္ဘာချီရေလုံခြုံရေးအတွက် အဓိကစိန်ခေါ်ချက်ဖြစ်ကြောင်း ယခုသိသာထင်ရှားသည်။

ထို့ကြောင့်၊ အကောင်းဆုံးအနေဖြင့်၊ မြင့်မားသော မူဝါဒချမှတ်မှု အဆင့်ရှိ အခြားကုလသမဂ္ဂ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ရေညီလာခံကို အနည်းဆုံး လွန်ခဲ့သော နှစ် ၂၀ ခန့်က စီစဉ်သင့်သည်၊ သို့မှသာ အသစ်နှင့် အသစ်ပြင်ဆင်ထားသော လှုပ်ရှားမှု အစီအစဉ်တစ်ခုကို ပုံစံ ရေးဆွဲနိုင်ခဲ့ပြီး ကမ္ဘာ့ပြောင်းလဲနေသော ရေပြဿနာများအတွက် စာရင်းရှင်းရန် အသုံးချခဲ့သည်။

သို့သော်လည်း၊ လွန်ခဲ့သော ၄၅ နှစ်ကျော်က ဒုတိယကုလသမဂ္ဂ ရေညီလာခံ တစ်ခုစီစဉ်ခြင်း နှင့်ပတ်သက်၍ အလေးအနက် ဆွေးနွေး မှုမရှိခဲ့ပါ။ ယင်းသည် နှစ်ပေါင်း ၂၀ ကြာပြီးနောက်၊ လူဦးရေ၊ စားနပ်ရိက္ခာ၊ စားနပ်ရိက္ခာ၊ ပတ်ဝန်းကျင်၊ အမျိုးသမီးများနှင့် လူ့အခြေချ နေထိုင်မှုများအပေါ် အဓိက ကုလသမဂ္ဂ ကမ္ဘာ့ညီလာခံများကို ဖွဲ့စည်းခဲ့ပြီး ပြင်ဆင်ထားသော လှုပ်ရှားမှု အစီအစဉ်များကို ဖွဲ့စည်းခဲ့ပြီး အသစ်ပြင်ဆင်ထားသော လုပ်ဆောင်ချက် အစီအစဉ်များဖြစ်သည်။

ရေညီလာခံသို့ နောက်ဆက်တွဲ လုပ်ဆောင်မှု မရှိခဲ့သည့်အချက်က နိုင်ငံတကာနိုင်ငံရေးအစီအစဉ်တွင် ရေကို လျစ်လျူရှုမှုတစ်ခုကို ရှင်းလင်းစွာ ညွှန်ပြသည်။ ယင်းသည် လွန်ခဲ့သော ရာစုနှစ်ဝက်ကျော်က သူတို့၏ ရေပြဿနာများကို ဖြေရှင်းခဲ့သည်ဟု ဖွံ့ဖြိုးပြီးနိုင်ငံ များမှ မှားယွင်းသော အတွေးအခေါ်ကြောင့်ဖြစ်သည်၊ ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံများသာ ရေပြဿနာများရှိသည် ( ဘီစဝပ်စ် နှင့် တိုတာဂျဒါ ၊ ၂၀၀၈ ) ။ ဒီစိတ်သဘောထားက ပြောင်းလဲနေပေမဲ့ တဖြည်းဖြည်း ပြောင်းလဲနေပါတယ်။

နယူးယောက်မြို့တွင် ကုလသမဂ္ဂသည် ၂၂-၂၄ မတ်လ ၂၄ ရက် ၂၀၂၃ ခုနှစ်အတွင်း ဒုတိယရေညီလာခံကို စီစဉ်ဖွဲ့စည်းမည် ဟူသောအချက်ကြောင့် ရေအဖွဲ့အစည်းများနှင့် ကျွမ်းကျင်သူများစွာသည် လောလောဆယ် စိတ်လှုပ်ရှားနေကြသည်။ ဝမ်းနည်းစရာက၊ မာလ်ဒယ်ပလာတာနှင့် မတူဘဲ၊ အဆိုပါညီလာခံသည် ကမ္ဘာ့လက်ရှိနှင့် အနာဂတ် ရေပြဿနာများကို အသေအချာ အကဲဖြတ်လိမ့်မည် မဟုတ်ဘဲ လာမည့် နှစ် ၂၀ ကျော်တွင် ၎င်းတို့ကို သက်သာစေရန် လှုပ်ရှားမှု အစီအစဉ်တစ်ခုအပေါ် သဘောတူလိမ့်မည် မဟုတ်ပါ။ ဒီအဆိုပြုထားတဲ့ အစည်းအဝေးရဲ့ အဓိကရည်ရွယ်ချက်က ‘နိုင်ငံတကာ လှုပ်ရှားမှုအတွက် ဆယ်စုနှစ် အကောင်အထည်ဖော်ရေး အကောင်အထည်ဖော်ရေး၊ “ရေတည်တံ့ရေးအတွက် ရေ”၊ ၂၀၁၈-၂၀၂၈’ ကို ဆောင်ရွက်ဖို့ ပိုပြီး ကန့်သတ်ထားပါတယ်။

ထို့ပြင်၊ အခြားကုလသမဂ္ဂ ကမ္ဘာ့ညီလာခံများနှင့် မတူဘဲ၊ ၎င်းသည် နှစ်ပတ်ကြာ မဟုတ်ဘဲ သုံးရက်သာ ဖြစ်လိမ့်မည်။ ထိုအရာက လက်ရှိနှင့် အနာဂတ် ရေနှင့် ဆက်စပ်သော ကိစ္စရပ်များကို ဆွေးနွေးရန် အချိန်လုံလောက်လိမ့်မည် မဟုတ်ဟု ဆိုလိုသည်။ အဆိုပါ ညီလာခံတွင် အဆိုပါလုပ်ငန်းစဉ်ကို လမ်းညွှန်ရန် အထူးလွတ်လပ်သော လက်ထောက် အတွင်းရေးမှူး တစ်ဦးမရှိပါ။ နယူးယောက် အစည်းအဝေးကို တာဂျစ်ကစ္စတန် နှင့် နယ်သာလန်တို့က တွဲဖက်လက်ခံကျင်းပခဲ့သည်။

အရေးကြီးသော ရေနှင့်ပတ်သက်သော ကိစ္စရပ်များစွာကို အလေးအနက်ဆွေးနွေးဖို့ အကြောင်းမရှိချေ။ ဩစတြေးလျ၊ ကနေဒါ သို့မဟုတ် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုကဲ့သို့သော ဖွံ့ဖြိုးပြီးနိုင်ငံများစွာတွင် စာမေးပွဲ အသနားခံချက်အတွက် သန့်ရှင်းသောရေ သို့မဟုတ် သင့်လျော်စွာ သန့်ရှင်းရေးမရသေးသည့် သန်းနှင့်ချီသော တိုင်းရင်းသားလူမျိုးများ ရှိနေဆဲဖြစ်သည်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင် လူ ၂သန်းကျော်တွင် ရေချိုးခြင်း မရှိကြပါ၊ ယင်းသည် ဘရာဇီး၊ အိန္ဒိယ၊ မက္ကဆီကိုနှင့် တောင်အာဖရိက ကဲ့သို့သော ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံကြီးများတွင်လည်း ၎င်းအခြေအနေဖြစ်သည်။ သို့သော် ထိုသို့သောကိစ္စရပ်များသည် နယူးယောက်တွင် အလွန် အာရုံစိုက်စရာမလိုချေ။

နယူးယောက် အစည်းအဝေးသည် သန့်ရှင်းသောရေ သို့မဟုတ် သင့်တော်သော သန့်ရှင်းမှုရရှိခြင်းအပေါ် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အချက်အလက်များ၏ အရည်အသွေးအပေါ် များစွာအာရုံစိုက်လိမ့်မည် မဟုတ်ပါ၊ ထို့ပြင် နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းများ၏ ကြိုက်နှစ်သက်မှုနှင့် တစ်ခါတစ်ရံ အဓိပ္ပာယ်မရှိသော အဓိပ္ပါယ်သတ်မှတ်ချက်များကိုလည်း အာရုံစိုက်လိမ့်မည် မဟုတ်ပါ။ ယင်းသည် အဖွဲ့အစည်းများအား အမှန်တရားနှင့် စီးပွားရေး ကျပ်တည်းမှု အတော်အတန်ရှိစေသည်ဟု သံသယရှိသူတစ်ဦးက ဆိုပေမည်။ အချက်အလက်တွေဟာ မကိုက်ညီဘူးလို့ဆိုလိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်သတ်မှတ်ချက်တွေ (Grafton et al.AL.2023) ကိုလည်း ပြောင်းလဲလေ့ရှိပါတယ်။

နယူးယောက်အစည်းအဝေးသည် ဖွံ့ဖြိုးပြီးနိုင်ငံများရှိ အသုံးအဆောင်ပစ္စည်းများ ထောက်ပံ့ပေးနေသည့် ရေအရည်အသွေးကို ယုံကြည်စိတ်ချမှု အဆက်မပြတ် တိုက်စားခြင်းကဲ့သို့သော အခြားပေါ်ထွက်လာသည့်ကိစ္စရပ်များကို ဆွေးနွေးဖို့အကြောင်းမရှိချေ။ ဂျပန်၊ အမေရိကန်နှင့် ဥရောပနိုင်ငံများစွာကဲ့သို့သော ဖွံ့ဖြိုးပြီးနိုင်ငံများတွင် လူအရေအတွက် တဖြည်းဖြည်းတိုးများလာခြင်းမှာ ရေခပ်ရေကို တိုက်ရိုက်မသောက်တော့ချေ။ အကြောင်းမှာ သူတို့ရရှိနေသော ရေအရည်အသွေးကို တဖြည်းဖြည်း ယုံကြည်စိတ်ချမှု လျော့နည်းသွားသောကြောင့်ဖြစ်သည်။ ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံအားလုံးနီးပါးတွင် အိမ်ထောင်စုများသည် သူတို့ရရှိသော ရေအရည်အသွေးကို ယုံကြည်စိတ်ချမှု မရှိကြချေ။ ဤယုံကြည်စိတ်ချမှုကင်းမဲ့မှုသည် ယခုအရေးပါသော ကမ္ဘာချီပြဿနာတစ်ခု ဖြစ်လာနေပြီ။

လုံလောက်စွာ အာရုံစိုက်ဖို့ မဖြစ်နိုင်သော အခြားအရေးကြီးသော ကဏ္ဍတစ်ခုမှာ ရေအသုံးအဆောင်များသည် သူတို့၏ မြို့တော် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများနှင့် လုပ်ငန်းဆောင်တာများ နှစ်ခုစလုံးတွင် ၂၀၅၀ နှင့် ၂၀၇၀ ခုနှစ်အကြား ကာဗွန်ကြားနေမှု မည်သို့ဖြစ်လာနိုင် ကြောင်းဖြစ်သည်။ ကာဗွန်ကြားနေမှုကို အလေးအနက်အာရုံစိုက်နေတဲ့ ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံတွေမှာရှိတဲ့ ဝန်ဆောင်မှုတွေကို ကျွန်တော်တို့ သတိမထားမိကြဘူး။ ဖွံ့ဖြိုးပြီးနိုင်ငံများတွင်ပင် လုပ်ငန်းဆောင်တာများကို ကာဗွန်ကြားနေစေရန် လုပ်ဆောင်နေကြသော်လည်း ကာဗွန်ဖမ်းဆီးခြင်း၊ အစုလိုက်အပြုံလိုက် ဖမ်းဆီးခြင်းနှင့် ဖြစ်နိုင်ဖွယ်အသုံးပြုမှုတို့အတွက် ကုန်ကျစရိတ်ထိရောက်သော နည်းပညာအသစ်များ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်လာသည်အထိ ၎င်းတို့၏ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုကုန်ကျစရိတ် ကာဗွန်ကြားနေမှုကို ပြုလုပ်ရန် အလွန်ခက်ခဲသော အလုပ်တစ်ခု ဖြစ်ပါလိမ့်မည်။ ယင်းသည် အနည်းဆုံး နောက်ထပ် ၁၀-၁၅ နှစ်အထိ ဖြစ်နိုင်ဖွယ်မရှိချေ။

ရေလုပ်ငန်း ရင်ဆိုင်နေရသည့် အဓိကပြဿနာတစ်ခုမှာ ရေစီမံခန့်ခွဲမှုတွင် ဆယ်စုနှစ်ချီ၍ တိုးတက်လာခဲ့ပြီဖြစ်ရာ နောက်ထပ် ၁၀-၂၀ ကြာ ဆက်လက်လုပ်ဆောင်နိုင်ဖွယ်ရှိသည်။ သို့တိုင် ရေစီမံခန့်ခွဲမှုသည် ပို၍ရှုပ်ထွေးလာရာ ယင်းအတွက် သေတ္တာပြင်ပမှ စဉ်းစားတွေးခေါ်မှုနှင့် အသစ်နှင့်ဆန်းသစ်သောဖြေရှင်းနည်းများ ရှိဖို့လိုအပ်လာသည်။ လိုအပ်သည့် ဖြေရှင်းနည်းများနှင့် အသုံးပြုနိုင်ဖွယ်ရှိရာတို့စပ်ကြား ကွာဟချက်မှာ တဖြည်းဖြည်းတိုးများလာနေသည် (ပုံတူ-၁) တိုးများလာနေသည်။ သို့တိုင် ထိုအလုပ်သည် လွန်ခဲ့သောနှစ်ပေါင်း ၇၀-၈၀ က ထိုကဲ့သို့သော အယူအဆများကို တွယ်ကပ်နေ

ပုံ-၁။ ရေလုံခြုံမှု သေချာစေရန် တိုးတက်မှုတိုးတက်မှုများနှင့် ပြောင်းလဲမှုများကြား ကွာဟချက် တိုးများလာခြင်း။ ရင်းမြစ်– စာရေးဆရာများ၏ ကိုယ်ပိုင်ရှင်းပြသမှု။

ပေါင်းစပ်ထားတဲ့ ရေအရင်းအမြစ် စီမံခန့်ခွဲမှု ဒါမှမဟုတ် ပေါင်းစပ်ထားတဲ့ မြစ်ရေချိုးကန် စီမံခန့်ခွဲမှုအနေနဲ့ အထူးသဖြင့် Macro-and Meso-အတိုင်းအတာ စီမံကိန်းတွေအတွက်ပေါ့။ ဝမ်းနည်းစရာမှာ ထိုကဲ့သို့သော ခေတ်ကုန်သွားသောအယူအဆများသည် အကျိုးစီးပွားကြောင့် နယူးယောက်ညီလာခံမှ နောက်ထပ်တိုးတက်မှုရရှိနိုင်ဖွယ်ရှိသည်။

နယူးယောက်အစည်းအဝေးပြီးသွားပြီးတဲ့နောက် ရလဒ်တွေကို ရည်မှန်းထားတဲ့ အကဲဖြတ်ချက်နဲ့ အဖြစ်အပျက်ရဲ့ အနာဂတ်အကျိုးသက်ရောက်မှုတွေကို ထုတ်ဝေဖို့ ကျွန်တော်တို့ စီစဉ်ထားပါတယ်။

Asit K. Biswas, Distinguished Visiting Professor, University of Glasgow, UK; Director, Water Management International, Singapore; and Chief Executive, Third World Centre for Water Management, Mexico. Cecilia Tortajada, Professor in Practice, School of Interdisciplinary, Studies, University of Glasgow, Glasgow, UK.

This article was published by WATER SCIENCE POLICY, March 13, 2023.